Sosyal Tohumlama
Bir Sosyal Tohum’un dönüştürücülüğü açısından değeri iki faktöre bağlıdır:
-
Sosyal Tohum fikrinin ön şartları.
Alınması gereken izinler, bireyin yapması gereken ön hazırlıklar vb., tohumun bir davranış biçiminde yeşermesini güçleştirir.
-
Tohum’un doğurganlığı.
Doğurganlık, ne kadar olumlu ardışık sonuç ürettiğinin bir ölçüsüdür.
Buna göre her tohum, dönüştürücülük açısından eşit değere sahip değildir. Ön şartları ne kadar az ve ne kadar doğurgansa tohum o kadar değerli sayılmalıdır. Aynen yeşermesi için birçok koşulun var olmasını gerektiren bitkiler ile, hemen her toprakta yeşerebilen bitki tohumlarının farklı olması gibi.
Sosyal tohum’una üç örnek:
-
“Bir öğrencinin kopya çekmeme konusunda kararlı bir tutum sergilemesi” bir Sosyal Tohumu olup, tek başına bireysel ölçekli bir fark yaratır. Öğrenci bu tutumunu yaygınlaştırma yolunda çaba gösterir ve örneğin öğretmen(ler)I ile görüşerek Gözetimsiz Sınav denilen yöntemin uygulanmasını da başarabilirse, daha çok sayıda arkadaşını etkileyebilecek küçük çaplı bir dönüşümü gerçekleştirmiş olur.
Tabii ki bu sonuç, bir öğrenci tarafından başlatılan bir “tohum” yerine, bir öğretmenin uygulamaya başlayabileceği Gözetimsiz Sınav yoluyla da gerçekleşebilir. Kuşkusuz daha da iyisi öğretmen ve öğrencilerin anlaşarak birlikte hareket etmeleri olup, bu durumda dönüşümün çapı daha da büyük olabilir.
-
“Sorunları sorulara çevirerek çözülebilirliklerini artırmak” bir diğer ve ilk örnektekinden farklı bir ST olup, işi sorun çözmek olan (yani herkes ☺) kişilerin dağarcıklarında bulunması -neredeyse- zorunlu bir alettir.
Alışılmış sorun çözme uğraşı hemen daima doğrudan çözüm arayışıyla başlar. Bu tamamen yanlış da değildir; çünkü ilk göz atılması gereken yer, evvelce çözülmüş sorunlara ait zihinlerdeki depodur. Hele biraz deneyimli kişilerde bu depolarda mutlaka eldeki soruna benzer bir sorun vardır.
Ezberin yoğun olduğu mesleklerde bu şans daha da yüksektir. Ama zaman zaman geçmiştekine benzer bir çözümün -birkaç koşulun farklı olması nedeniyle- işe yaramadığı herkesçe denenmiştir.
İşte bu gibi durumlarda soruna çözüm arayarak değil, sorun’un daha iyi tanımlanmasına -böylece de küçük farklılıkların bile ortaya çıkmasına- yardımcı olmak üzere “cevapları daha basit olabilecek” sorular üretilir. Sorunların soruya çevrilmesi, basit ama etkili bir ST’dur.
-
“Anlamadığını yapma” biraz iddialı görünse de hemen herkesin anı dağarcığında, anlamadan yaptığı hemen her işten ziyanlı çıktığı yolunda bir acı hatırası, pişmanlığı vardır. Çoğu, ezberlerimiz ve/ya hayır diyememek nedeniyle, ama niçin yapmamız gerektiğini de sorgula(ya)madan yaptıklarımızdır.
Bu ST’nun ikiz kardeşi sayılabilecek bir diğeri “Önce Anla” olup, gerek eğitimde gerekse yaşamlarının her aşamasında çocuk ve gençlerimize hediye edilebilecek bir Sosyal Tohumu varsa o da “Önce Anla”dır.
Anlamaya vakit bırakmayan ve sadece ezbere bellenerek çözülen(!) problemlerle yetişen(!) çocuklarımız acaba yaşam mücadelesinde hangi ezberlere tutunarak anlamadan yaşayabilecekler?
Bu üç örnekte görülenlere benzer çok sayıda örnek davranış tohumu, bu konuda kafa yoran kişilerce önerilmiş olup (bkz. http://bit.ly/2D6Uecp), bir bölümü bir tohumdan beklenen niteliklere daha uyguundur. Bir yandan yenilerinin geliştirilmesi, diğer yandan da çeşitli alanlar açısından sınıflandırılıp doğurganlık ve ön koşulsuzluk şartlarına uygunluk açılarından derecelendirilmesine çalışılmaktadır.
Sosyal tohumlama hakkında ayrıntılı bilgi almak için tıklayınız.
Sosyal tohumlama projesi için hazırlanan web sitesi için tıklayınız.
